Udział w zorganizowanej grupie przestępczej ? grupa przestępcza, związek przestępczy - art. 258 Kodeksu karnego vs współsprawstwo

niedziela, 23 kwietnia 2023

« powrót do spisu

Udział w zorganizowanej grupie przestępczej – grupa przestępcza, związek przestępczy – art. 258 Kodeksu karnego

Są narkotyki w większej ilości jest grupa. Jest prokuratura krajowa, okręgowa, jest "grupa". Domniemania istnienia zorganizowanej grupy przestępczej. Jest grupa, musi być areszt. Jest grupa sprawę rozpoznaje jako pierwsza instancja Sąd Okręgowy.

 

Z życia obrońcy w sprawach karnych.

Znany wszystkim art. 258 kodeksu karnego - po pierwsze: § 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli grupa albo związek określony w § 1 mają charakter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Kto grupę albo związek określone w § 1 w tym mające charakter zbrojny zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. – ps. TYLKO NIE MÓW DO MNIE „SZEFIE” – za szefa wyrok x 2 ..
§ 4. Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie przestępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

 

Na szczęście Sądy nie dają się tak łatwo nabrać – na „metodykę pracy prokuratorów”. Poniżej kilka fragmentów z Naszych spraw gdzie możemy pochwalić się uniewinnieniami od udziału w zorganizowanej grupie, gdzie Sadu wskazały, nie ma dowodów na istnienie grupy, grupą nie może być grupa znajomych, itd.

Warto pamiętać, że mamy jeszcze np. współsprawstwo – czyli działanie wspólnie i w porozumieniu.

 

Przykład 1 „Norbuś”

Wobec powyższych rozważań sąd nie podzielił stanowiska oskarżyciela publicznego w zakresie czynu zarzucanego oskarżonym w punkcie I z art.258§1kk, a w stosunku do … z art. 258 § 1 i 3 kk i uniewinnił oskarżonych od dokonania tego czynu.


W doktrynie i orzecznictwie stwierdza się, że przez "zorganizowaną grupę przestępczą" należy rozumieć co najmniej trzy osoby, które łączy wspólny cel popełniania przestępstw. Od współsprawstwa, o którym mowa w art. 18 § 1 kk, różni grupę istnienie podstawowej wewnętrznej struktury organizacyjnej, chociażby o niskim stopniu zorganizowania. Cechami charakterystycznymi zorganizowanej grupy przestępczej jest wewnętrzna struktura organizacyjna (choćby z niskim stopniem zorganizowania), jej:

- trwałość,
- istnienie więzów organizacyjnych w ramach wspólnego porozumienia,
- planowanie przestępstw, akceptacja celów, trwałość zaspokojenia potrzeb grupy,
- gromadzenie narzędzi do popełniania przestępstw, wyszukiwanie miejsc dla przechowywania łupu, rozprowadzanie go,
- podział ról, skoordynowany sposób działania, powiązania socjologiczno-psychologiczne między członkami grupy.

W "zorganizowaniu" wymaganym przez ustawodawcę dla bytu występku z art. 258 § 1 kk konieczna jest niewątpliwie jakaś dostrzegalna trwałość związku, widoczne muszą być pewne więzi organizacyjne (choć nie muszą one przybrać żadnych formalnych tego przejawów), co najważniejsze jednak, musi być zauważalna stała dążność do zaspokajania nielegalnych potrzeb (wyr. SA w Łodzi z 17.2.2005 r., II AKa 233/04, Biul. PA w Łodzi 2005, Nr 15, s. 9).


Nie jest grupą zorganizowaną grono znajomych, którzy odnawiają ze sobą kontakty tylko dla dokonania doraźnej przestępczej transakcji handlowej.

Nie jest taką grupą środowisko ludzi zajmujących się tą samą działalnością przestępczą, jeśli nie utrzymują ze sobą kontaktów organizacyjnych, to jest gdy nie łączy ich żadna struktura. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 27 lutego 2014r. IIAKa 275/13 KZS 2014, Nr 3 poz. 58 „Niezbędnym elementem grupy przestępczej, o jakiej mowa w art.258§1kk jest pewien jej poziom zorganizowania, stąd dla stwierdzenia istnienia takiej grupy niezbędne jest ustalenie choćby niewysokiego stopnia powiązań organizacyjno-hierarchicznych pomiędzy ich członkami, zatem stwierdzenia elementów statycznych, niezależnych od elementów dynamicznych. Rodzaj tych więzi może być rozmaity, lecz zawsze należy do nich wyodrębnienie ośrodka decyzyjnego, powiązań między jej członkami oraz form nadających tej grupie elementy trwałości.

 

Nie jest grupą środowisko osób zajmujących się tą samą działalnością przestępczą, jeśli nie utrzymują ze sobą kontaktów organizacyjnych i nie łączy ich żadna struktura.

Konstytutywnym elementem tego przestępstwa jest znamię czasownikowe „brania udziału” polegające na przynależności do grupy, akceptowaniu zasad, którymi grupa się rządzi oraz gotowość wykonywania poleceń i zadań wskazanych przez przywództwo oraz osoby stojące w hierarchii grupy odpowiednio wyżej”. Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 31 października 2013r. II AKa 175/13 dla wypełnienia znamion przestępstwa z art. 258 § 1kk konieczna jest u sprawcy tego czynu świadomość istnienia zorganizowanej grupy mającej na celu popełnianie przestępstw, świadomość przynależności, poddanie się panującej w niej dyscyplinie, gotowość do uczestnictwa w prowadzonej działalności przestępczej. Konieczne jest wykonywanie czynności w interesie całej zbiorowości, przestrzeganie wewnętrznych zasad rządzących danym zrzeszeniem.

 

Bardzo znamienne jest stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 24 marca 2010 IIK 199/09 OSNwSK 2010, Nr1, poz.635 „Nie można należeć do grupy przestępczej , nie wiedząc, że taka grupa istnieje.

Istnienia grupy przestępczej nie można się domyślać. Aby danej osobie przypisać czyn z art.258kk

niezbędne jest wykazanie nie tylko, że miała świadomość istnienia grupy przestępczej i zamiar działania w jej ramach, lecz również, że jako członek została zaakceptowana przez pozostałe tworzące tę grupę osoby, a już co najmniej te, które mogły decydować o jej stanie osobowym”. Zatem nie można jedynie domniemywać przynależności do grupy.


Przenosząc stanowisko judykatury na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie świadomości którykolwiek z oskarżonych istnienia zorganizowanej grupy przestępczej i świadomości przynależności oskarżonych do takiej grupy. K

 

Przykład 2 „Tomuś”

oskarżonych o to, że:
I. w bliżej nieustalonym okresie czasu co najmniej od pierwszej połowy grudnia 2016 r. do dnia 23 stycznia 2017 r. w Szczecinie oraz na terenie innych miejscowości … i innych miejscowości w Polsce, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, brali udział w zorganizowanej grupie przestępczej, do której należała również inna ustalona osoba oraz nieustalone dotychczas osoby, i której celem było:
-popełnianie przestępstw skarbowych, polegających na nabywaniu w różnych miejscowościach na terenie Polski papierosów nie posiadających polskich znaków skarbowych akcyzy, różnych marek, pochodzących z nieustalonych źródeł w Polsce, gdzie były przechowywane przez inne osoby, nie należące do tej grupy, z zamiarem uniknięcia zapłaty podatku akcyzowego, czyniąc sobie z popełnionych przestępstw stałe źródło dochodu
- popełnianie przestępstw przeciwko mieniu, polegających na kradzieżach z włamaniem,
a rola:
- … polegała zwłaszcza na braniu udziału w dokonywanych przestępstwach na terenie Polski, w tym w szczególności w kradzieżach z włamaniem, paserstwie papierosów bez polskich znaków akcyzy, stanowiących przedmiot przestępstwa określonego w art. 63 kks, w celu wprowadzenia ich do obrotu, kierowaniu wraz z ustaloną osobą i koordynowaniu działania poszczególnych członków tej grupy, planowaniu i finansowaniu przestępstw, pozyskiwaniu innych osób do udziału w tej grupie,
- Jasia, Stasia, w bliżej nieustalonym okresie czasu co najmniej drugiej połowy stycznia 2017 r. do 23 stycznia 2017 r., Wiesia i Czesia, w bliżej nieustalonym okresie czasu co najmniej drugiej połowy stycznia 2017 r. do 23 stycznia 2017 r. polegała zwłaszcza na braniu udziału w dokonywanych przestępstwach na terenie Polski, w tym w szczególności w kradzieżach z włamaniem, udziale w paserstwie papierosów bez polskich znaków akcyzy, stanowiących przedmiot przestępstwa określonego w art. 63 kks, w celu wprowadzenia ich do obrotu
tj. o czyn z art. 258 § 1 kk, a w stosunku do Rysia o czyn z art. 258 § 3 kk


I. oskarżonych Tomuś Wiesiu uniewinnia od popełnienia czynów opisanych w punktach I i III części wstępnej wyroku;

 

Przykład 3 „Morze” , uniewinnienie , uchylone do ponownego rozpoznania – argumenty na „Tak” i na „Nie” kiedy mamy do czynienia z zorganizowana grupa przestępcza ..

(…) Wola oskarżonych, co do funkcjonowania w zorganizowanej grupie, rzeczywiście nie była wprost przez nich artykułowana,
(…) znamię „brania udziału” nie musi przecież oznaczać formalnego przystąpienia do grupy. Przypomnieć należy, że ustawodawca w art. 258 § 1 k.k., spenalizował już samo branie udziału w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Znamienne jest jednak to, iż przepisy ustawy nie zawierają definicji legalnej pojęcia „zorganizowana grupa" oraz „związek mający na celu popełnianie przestępstw", pozostawiając tą kwestię do rozstrzygnięcia orzecznictwu.
Dokonując wykładni językowej terminu „zorganizowana grupa przestępcza” warto zwrócić uwagę, iż zgodnie ze słownikiem języka polskiego pod pojęciem terminu „zorganizować" rozumie się ułożenie czegoś w pewne formy, podporządkowanie regułom, normom, wprowadzić do czegoś ład, organizację, natomiast poprzez określenie „zostać zorganizowanym" rozumie się ujęcie czegoś w pewne formy, podporządkowane pewnym regułom (zob. M. Szymczak: Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 1996 r., tom III, s. 987).
Znamiona przepisu art. 258 § 1 k.k. wypełnia już samo przystąpienie do niej i pozostawanie w jej strukturze, choćby bez pełnienia w niej funkcji kierowniczych czy wykonywania zadań związanych z zarządzeniem tą grupą. Nie jest konieczne wykazanie wiedzy sprawcy o szczegółach jej organizacji, znajomość wszystkich jej członków, czy też mechanizmów, na podstawie których działa. Brak ścisłego kierownictwa grupy, czy też brak mechanizmów wymuszających posłuszeństwo jej członków, nie wyklucza możliwości uznania danej grupy za zorganizowaną, bowiem zorganizowanie, to nie tylko struktura „pionowa", z przywódcą kierującym działaniem, ale też struktura „pozioma" ze stałym (z reguły) gronem uczestników koordynujących działania grupy, według ustalonych reguł. Istotne jest to, że grupa nie nawiązuje kontaktów dla dokonania pojedynczych przestępstw, lecz z góry zakłada systematyczne ich popełnianie (zob. wyroki SA: w Katowicach z 07.03.2013 r., II AKa 25/12, KZS 2013/7-8/71; w Szczecinie z 13.02.2014 r., II AKa 5/14, LEX nr 1444876).

Jest także oczywiste, że zorganizowana grupa przestępcza może funkcjonować na zasadzie dobrowolnego udziału w niej jej członków. Istnienia zorganizowanej grupy przestępczej nie warunkuje też stosowanie wobec jej członków środków przymusu dla uzyskania ich posłuszeństwa i zapobieżenia opuszczaniu jej szeregów, a podobnie i systemu nagród zapewniających lojalność członków takiej grupy, zaś motywy, którymi kierują się poszczególne osoby, przystępując do grupy przestępczej, nie mają znaczenia dla bytu zorganizowanej grupy przestępczej. Zorganizowana struktura przestępcza nie wymaga zatem specjalnej (wewnętrznej) struktury organizacyjnej. Nie jest wymagany stały skład grupy, zaś jej członkowie mogą też popełniać przestępstwa w różnych układach personalnych. Łączyć ich musi jedynie wspólna chęć popełnienia przestępstwa, jak i gotowość do takich działań na rzecz grupy, które mogą ułatwić popełnienie przestępstwa. Z kolei ów cel (popełnianie przestępstw), może mieć charakter stały lub zależny od nadarzającej się okazji. Podkreślenia wymaga także, iż istnienie zorganizowanej grupy przestępczej jest faktem obiektywnym i nie jest uzależnione od deklarowanych przez jej członków, jak też osobę tę grupę zakładającą lub nią kierującą, odczuć i przekonań, o ile zebrany materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że członkowie grupy mieli świadomość funkcjonowania w strukturze wypełniającej znamiona typu czynu zabronionego z art. 258 k.k. (zob. wyrok SA w Katowicach z 16.06. 2016 r., II AKa 167/16,LEX nr 2087868).
Zatem wypełnia znamiona przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej samo przystąpienie do niej i pozostawanie w jej strukturze, choćby bez pełnienia w niej funkcji czy wykonywania zadań. Nie jest natomiast konieczna wiedza sprawcy o szczegółach organizacji grupy, znajomość wszystkich osób ją tworzących, mechanizmów jej funkcjonowania i nie jest też oczekiwanie formalnego potwierdzenia udziału w grupie, wyboru kierownictwa itp. (zob. wyrok SA we Wrocławiu z 20.01.2016 r., II AKa 328/15, LEX nr 328/15). Nie ma również znaczenia dla przyjęcia istnienia takiej grupy okoliczność, że każdy z ww. oskarżonych członków zorganizowanej grupy, niezależnie od wspólnych przedsięwzięć przestępczych, podejmował także inne, w które nie wtajemniczał pozostałych. Jak już wyżej zaznaczono nie jest zatem konieczna wiedza o szczegółach organizacji grupy, znajomość wszystkich osób ją tworzących czy mechanizmów jej funkcjonowania. Przynależność do zorganizowanej grupy przestępczej jest przestępstwem formalnym, zatem do wypełnienia jego znamion wystarczy sama bierna przynależność, bez popełnienia jakichkolwiek innych czynów zabronionych. Wystarczy gotowość sprawcy do spełniania zadań służących tej grupie, której świadomość istnienia ma sprawca. Rzeczywiście zorganizowana grupa przestępcza to istotnie coś więcej niż współsprawstwo, o którym mowa w art. 18 § 1 k.k., jednakże nie jest wymagana jakaś specjalna wewnętrzna struktura organizacyjna grupy, jej niezmienny skład personalny, ścisłe kierownictwo oraz wysoki stopień zorganizowania, polegający na szczegółowym określeniu zasad przynależności, stażu członkowskiego, sankcji za wystąpienie przeciw dyscyplinie, itd. (por. wyrok SN z 16.01.2008 r., IV KK 389/07, LEX nr 346607, postanowienie SN z 20.12. 2006 r., IV KK 300/06, OSNwSK 2006 nr 1 poz. 2551, wyrok SA w Łodzi z 20.10.2006 r., II AKa 174/06, Prok. i Pr. - wkł. 2007/7-8/38). Warto też zwrócić uwagę na rozróżnienie struktury w postaci związku przestępczego (o którym również jest mowa w art. 258 § 1 k.k.) od zorganizowanej grupy przestępczej.
To związek przestępczy charakteryzuje się względnie trwałą strukturą organizacyjną, ustalonymi zasadami członkostwa i dyscypliny oraz hierarchicznym podporządkowaniem (zob. wyrok SA w Katowicach z 14.10.1999 r., II AKa 221/99, Prok. i Pr.- wkł. 2000/6/18; M. Klepner: Pojęcie zorganizowanej grupy i związku przestępczego w świetle polskiego prawa i orzecznictwa, CzPKiNP 2000 r., nr 2). Nie ma zatem znaczenia okoliczność, że oskarżeni nie działali w grupie, w której istniałaby ustalona dokładnie organizacja i zbiór reguł w niej obowiązujących, gdyż cechy takie charakteryzują (o czym wyżej wspomniano) związek przestępczy, a nie bardziej luźną strukturę jaką jest grupa, o której mowa w art. 258 § 1 k.k., zaś istnienie przywódcy kierującego zorganizowaną grupą przestępczą nie jest warunkiem statuującym jest funkcjonowanie. Grupa przestępcza może mieć bowiem zarówno strukturę pionową, jak i poziomą, bez widocznego przywództwa. Jak to zasadnie wskazano w postanowieniu SN z dnia 28.10.2004 r. (II KK 67/04, LEX nr 141305) już sama bierna przynależność, bez popełnienia jakichkolwiek innych czynów zabronionych, wystarczy do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. Przestępstwo to ma bowiem charakter formalny i może być popełnione zarówno w formie zamiaru bezpośredniego, jak i ewentualnego, co oznacza, że wystarczające jest, że sprawca ma świadomość istnienia grupy, akceptuje jej cele przestępcze i godzi się na to, by je realizowano.
Członkowie grupy nie muszą się znać, mieć wiedzę na temat tożsamości innych osób, co zresztą może być zabezpieczeniem przed rozbiciem grupy w razie zatrzymania jej członków. Istotna jest natomiast akceptacja danej osoby jako członka grupy przynajmniej przez osoby decydujące o składzie (wyrok SN z 24.03.2010 r., II KK 199/09, OSNwSK 2010/1/635).
Odnosząc powyższe uwagi do realiów rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że prokurator zasadnie w apelacji zwrócił uwagę, że Sąd I instancji w swojej uproszczonej ocenie pominął te relacje składane przez świadka P. .. w powiązaniu z innymi dowodami (szczegółowo wymienionymi na str. 30-32 apelacji prokuratora), które przemawiały za tym, że … tworzyli zorganizowaną strukturę przestępczą, w której zaangażowane w narkotykowy proceder osoby miały określone role. Wiodącą rolę, jak wynika z przywołanych w apelacji relacji P. .. miał pełnić p. … , który zajmował się organizowaniem przywozu narkotyków, ich porcjowaniem, przechowywaniem w ukryciu i przekazywaniem podległym mu osobom, m.in. xyz jak również p.
Co więcej P. nakładał sankcje na inne osoby spoza jego grupy (np. M), wymuszając w ten sposób lojalność podległych mu osób. Prokurator zasadnie też akcentuje, że relacje składane przez xx
wbrew odmiennym twierdzeniom Sądu I instancji, pozwalają jednak na stwierdzenie pewnego zorganizowania osób współdziałających z P … stopnień powiązań organizacyjnych i hierarchicznych, skoordynowanie działań, podział zadań i funkcji oraz pewnej trwałości struktury, biorąc pod uwagę czasokres przestępczego współdziałania z ww. oskarżonym x c v v .. Nietrafna była także uwaga Sądu I instancji, że zachowanie oskarżonych można było rozpatrywać tylko w kategoriach współdziałania wspólnie i w porozumieniu, od każdego z oskarżonych P.. jedynie nabywał narkotyki, zaś oskarżeni nie zdawali sobie sprawy z tego, że działają w strukturze zorganizowanej grupy przestępczej ..
Warto bowiem zauważyć, że pojęcie grupy przestępczej jest terminem prawniczym i do oceny danego związku osób, jako tego rodzaju grupy, jest uprawniony sąd orzekający (postanowienie SN z 06.06.2013 r., III KK 66/13, LEX nr 1328039).